|
"Öge" mi, yoksa "öğe" mi? "Unsur, eleman, bir cümleyi
oluşturan birimlerden her biri" gibi anlamlara gelen bu
kelimenin bazen "öğe" bazen de "öğe" olarak yazıldığını
görüyoruz. Peki, hangisi doğru?
Bu konu benim de kafamı karıştırıyordu bir ara. Bu
yüzden de her çeviri yapışımda ya da bir yazı
hazırlayışımda kılavuzlardan bu sözcüğün kullanılışına
bakıyordum. Ancak artık "öge" olarak kullanıyorum. Zira
Türk Dil Kurumu 1970'li yıllardaki kılavuzlarında
kelimeyi "öğe" olarak kullanırken son yıllarda "öge"
olarak kullanmaya başladı. TDK Yazım Kılavuzlarının son
yıllardaki baskılarında kelime "öge" olarak geçerken,
yine TDK'nın internet sitesinde de "öge" olarak yer
alıyor. Bence de "öğe" kelimesindeki söyleyiş
zorluğundan dolayı "öge" olarak kullanmak daha doğru bir
yaklaşımmış gibi geliyor. Bu yüzden ben bu kelimeyi
TDK'nın güncel kuralları çerçevesinde ve bilinçli bir
tercihle "öge" olarak kullanıyorum. Ama yazarın seçimine
göre (ve TDK'nın bir zamanlar "öğe" olarak kullanmış
olmasını da göz önüne alarak) her iki kullanımın da
yanlış olmadığını düşünüyorum. (Bunu da tıpkı "altyazı /
alt yazı" kelimelerindeki kullanıma benzetiyorum. Zira
TDK kelimenin doğru yazımının "alt yazı" olduğunu
söylerken, bazı yazarlar ve TDK'dan ayrılan bazı
akademisyenlerin kurduğu Türk Dil Derneği kelimeyi
"altyazı" olarak kullanıyor. Bu yüzden de ben Türk Dil
Kurumu'nu baz aldığım için "alt yazı" kullanımını tercih
ediyorum ama bazı yazarlarca "altyazı" olarak
kullanılması da bana yanlış gelmiyor.) Sanırım "alt yazı
/ altyazı" kullanımında olduğu gibi "öğe / öge"
kullanımı da zaman içinde dilin kendi kuralını
oturtmasıyla tek bir ifade tarzıyla dilin içine
yerleşecek ve geleneksel hâle gelecektir. Ancak dediğim
gibi TDK'nın son yıllardaki kullanımı, fonetik açıdan "öge"
kelimesinin kulağa daha doğru gelmesi, etimolojik sözlük
ya da eserlerde bu kelimenin kökeniyle ilgili olarak bir
fikir birliği bulunmaması ve birçok edebiyatçımızın
kelimeyi yıllardan beri "öge" olarak kullanması
sebebiyle ben de bu kelimeyi "öge" olarak kullanıyorum.
Ama "öğe" kullanımını da bir hata olarak görmüyorum.
Zaman zaman "oysaki / oysa ki" (TDK "oysaki" kullanımını
benimserken, bana doğrusu "oysa ki" kullanımıymış gibi
geliyor), "alt yazı / altyazı", "üst yazı / üstyazı"
gibi yazılış konularında henüz bir kalıplaşma ya da
gelenekselleşme olmadığından dolayı çift kullanımlar
görebiliyoruz. Bu konuda da benim birikimime, öğrendiğim
kuram ve kurallara ters geldiğini düşündüğüm
kullanımlarla karşılaştığım zaman genellikle
edebiyatçılarımızın kelimeyi (veya söz öbeklerini, imlâ
işaretlerini) nasıl kullandığına bakıp ona göre hareket
ediyorum. Ancak sanırım dil yaşayan bir varlık
olduğundan ve halkın kullanımıyla beslendiğinden dolayı
(yazarlarımızın ve dil konusunda uğraşan kişilerin de
katkısıyla) yukarıda saydığım hususlarla birlikte "öge /
öğe" kullanımı da zaman içinde bir kesinliğe
kavuşacaktır. |
