|
Aşağı yukarı bütün dillerde, konuşma dilindeki kelime
vurgusu çok önemlidir. Kelimeye, hatta cümleye anlam
katan, anlamı oluşturan şey kelimenin vurgusudur. Bir
kelimenin içindeki hecelerin hangisinin daha vurgulu
okunacağı bazen anlamı değiştirebileceğinden vurgu büyük
önem arz eder. Ayrıca kelimeleri doğru vurgularla
kullanarak konuşmak, söylemek istediklerimizi daha iyi
ifade etmemizi ve karşımızdakiler tarafından daha iyi
anlaşılmamızı sağlar.
Kısa bir tanım yapmak gerekirse;
Vurgu; bir cümlede bir kelimenin ya da bir
kelimede bir hecenin diğerlerinden daha baskın, daha
sert, daha kuvvetli okunmasıdır.
Türkçe yumuşak vurgulu bir dil olduğundan kelimelerdeki
hecelerin vurgusunun yanlış kullanılması çok göze
batmayabilir, ancak vurgu Türkçe açısından da
önemlidir. Örneğin "aydın" kelimesini ele alalım.
Bu kelime, bazen bir şehrimizi ifade ederken bazen bir
erkek ismini ya da bazen okumuş, entelektüel birikimi
olan birini ifade etmekte kullanılabilir. Konuşma
dilinde bu anlamlardan hangisini kastettiğimiz ise
kelimenin içinde bulunan ilk ya da son heceye yaptığımız
vurguya göre değişir. Hemen örneklerle görelim:
AY-dın: Bir ilimiz.
ay-DIN: Bir erkek
ismi.
ay-DIN: Entelektüel
kimse.
AY-dın'a
gidiyorum. (Burada vurgu ilk hecede olduğundan bir
şehre gittiğimiz anlaşılmaktadır.)
ay-DIN'a gidiyorum.
(Burada da vurgu ikinci hecede olduğu için Aydın isimli
bir arkadaşımıza gittiğimiz anlamı çıkıyor.)
Yine birkaç örnek vermek gerekirse;
KAR-tal: İstanbul'da
bir semt.
kar-TAL: Bir kuş
türü.
KUR-tu-luş:
Ankara'da bir semt.
kur-tu-LUŞ: Bir
şeyden kurtulma.
İşte İngilizcede bu kelime (daha doğrusu kelimelerde
bulunan hece) vurgusu çok daha fazla önem kazanır. Zira
bir kelimenin hece vurgusunun yanlış okunması, anlamı
tamamen değiştirebilir ve bu yüzden istenmeyen
durumlarla karşılaşabiliriz. Bu konuda sıkça verilen bir
örnek İngilizcede "present" kelimesinin
okunuşudur. Tamamen aynı yazılan bu kelime farklı
anlamlarda farklı okunur:
PRE-sent:
Hediye, armağan.
pre-SENT:
(Birisine bir şey) sunmak, hediye etmek.
Birazdan bu kelimenin okunuşlarına bakacağız. Ancak
bundan önce yazı dilinde vurgulu hecenin nerede olduğunu
ve vurgulu heceyi göstermek için kullanılan yönteme ve
işarete bir göz atalım:
Bir kelimenin yazı dilinde okunuşunu gösterirken kesme
(') işaretini kullanıyor ve bu işareti vurgulu okunan
heceden önceye koyuyoruz. Örneğin Türkçede "masa"
anlamına gelen "table" kelimesi için örnek
verecek olursak kelimenin okunuşunu "teybıl"
olarak yazıyor ve vurgu ilk hecede olması gerektiği için
kesme işaretini "tey" hecesinden öncesine
koyuyoruz. Yani sonuçta "table" kelimesinin
okunuşunu "/ 'teybıl /"
olarak yazıyor ve gösteriyoruz. (Bundan sonraki
derslerimizde gerekli yerlerde kelime okunuş ve
vurgusunu bu şekilde göstereceğiz.)
Evet, şimdi tekrar "present" kelimesine
dönelim:
Bu kelimeyi "hediye"
anlamında kullandığımız zaman
PRE-sent: / 'PREzınt
/ şeklinde okurken;
"Sunmak, vermek"
anlamında kullandığımızda
pre-SENT: / pri'ZENT
/ şeklinde okuyoruz.
Gördüğünüz gibi yukarıdaki örnekte ikinci anlamında
okurken "present" kelimesinin sadece
vurgusu değil okunuşu da değişti. İşte bu da İngilizce
kelimeleri okurken vurguya ne kadar önem vermemiz
gerektiğini gösteriyor.
Yine bir örnek daha görelim:
İngilizcede isim olarak kullanıldığında "plak, kayıt,
rekor" gibi farklı anlamlara gelen "record" kelimesi,
fiil olarak kullanıldığında "kaydetmek" anlamına gelir.
Öyleyse "record" kelimesinin isim ya da fiil olması
hâlinde nasıl okunduğuna ve vurgusunun nerede olduğuna
bir bakalım:
RE-cord (isim):
/ 'REkı(r)d /
(plak, kayıt, rekor)
re-CORD (fiil):
/ ri'KO(R)D /
(kaydetmek)
Gördüğünüz gibi burada da kelimenin yazılışı aynı
olmasına rağmen okunurken hem hece vurgusu hem de
okunuşu değişti.
Ana dili İngilizce olan birisiyle konuşurken vurguları
yanlış yerde kullandığımızda nasıl yanlış
anlaşılabileceğimize dair örnekler bir fikir vermiştir
sanırım. Ve umarım yukarıda verdiğim birkaç örnek
İngilizcede kelimelerin vurgusunun ne kadar önemli
olduğunu anlatmak için yeterli olmuştur.
Peki, İngilizcede hece / kelime vurgusunu doğru
kullanmak için yararlanabileceğimiz şablonlar, kurallar
ya da tavsiyeler var mıdır? Hemen bu sorunun cevabını
araştıralım:
Ne yazık ki;
İngilizce kelimelerde hangi hallerde vurgunun nerede
olacağına dair kesin kurallar yoktur. Bu yüzden her
kelimeyi ezberlerken (tabii anlamlarına da dikkat
ederek) vurguları ve okunuşlarıyla birlikte ezberlemek
gerekir. Yine de İngilizcedeki kelime vurgusuyla ilgili
basit (ama elbette birçok istisnaları olan) birkaç
kuralı ya da püf noktalarını bilmenin yararlı olacağını
düşünüyorum:
1-) İki heceli olan
kelimeler isim ya da sıfatsa, vurgu genellikle kelimenin
ilk hecesindedir:
FA-ther (isim):
/ 'FAdı(r) /
(baba)
MO-ther (isim):
/ 'MAdı(r) /
(anne)
TA-ble (isim):
/ 'TEYbıl /
(masa)
CLE-ver (sıfat):
/ 'KLEvı(r) /
(zeki)
YEL-low (sıfat):
/ 'YELlou / (sarı)
2-) İki heceli olan
kelimeler fiil ya da edatsa, vurgu genellikle kelimenin
ikinci (yani son) hecesindedir:
be-GIN (fiil):
/ bi'GİN /
(başlamak)
pre-SENT (fiil):
/ pri'ZENT /
(sunmak)
re-CORD (fiil):
/ ri'KO(R)D /
(kaydetmek)
a-BOUT (edat):
/ e'BAUT /
(yaklaşık)
a-LONG (edat):
/ e'LONG /
(boyunca)
3-) İki heceli bir
kelime hem isim hem de fiil olarak kullanılıyorsa; isim
hâlinde vurgu kelimenin ilk hecesinde, fiil hâlinde
kelimenin ikinci hecesindedir:
PRE-sent (isim):
/ PRE'zınt /
(hediye, armağan)
pre-SENT (fiil):
/ pri'ZENT /
(sunmak, vermek)
RE-cord: (isim):
/ 'REkı(r)d /
(plak, kayıt, rekor)
re-CORD (fiil):
/ ri'KO(R)D /
(kaydetmek)
(Dikkat ettiyseniz "present" ve "record" kelimelerini
yukarıda da incelemiştik.)
4-) "tion" hecesiyle
biten kelimelerde vurgu, son heceden bir hece öncesinde,
yani sondan ikinci hecededir:
do-mi-NA-tion: /
domi'NEYşın / (egemenlik)
cre-A-tion: /
kri'EYşın / (yaratılış)
5-) Birleşik isimlerden
oluşan kelimelerde vurgu genellikle ilk kelimede, daha
doğrusu ilk kelimenin vurgulu hecesindedir:
BAS-ket-ball: / 'BASkitbo:l
/ (basketbol)
BASE-ball: / 'BEYZbo:l
/ (beyzbol)
Elbette bunlar dışında da bazı kurallar var. Ancak
buraya kadar gördüğümüz kurallar genel geçer kurallar
olup, yukarıda da belirttiğim gibi bu kuralların birçok
istisnası bulunmakta. Bu nedenle her kelimeyi
ezberlerken vurgusu ve okunuşuyla birlikte ezberlemek ve
özellikle dinleyerek öğrenmek çok daha faydalı
olacaktır.
Şimdilik benim bu konuda söyleyeceklerim bu kadar. Başka
bir dersimizde görüşmek üzere... |
