|
Türkçenin kullanımına hepimizin önem vermesi gerektiğini
düşünüyorum. Ama (ben de dâhil olmak üzere) bilmeden bazı
hatalar yapıyoruz. Oysa sadece birkaç kurala dikkat ederek,
okuyanlar tarafından rahatlıkla anlaşılabilen, okurken yormayan,
okuduğumuz zaman yazı sahibine daha da saygı duyulmasını sağlayacak
ve estetiği olan mesaj, yorum ve yazılar yazabiliriz. İşte ben de bu
nedenle birkaç noktaya dikkat çekmek istedim. Özellikle üzerinde en
çok hata yapıldığını gördüğüm birkaç noktada bilgi ve tecrübelerimi
paylaşmak istiyorum.
Sadece aşağıda açıklamaya çalıştığım 4 kurala uyarak
mükemmele yakın bir Türkçe kullanımını gerçekleştirmiş oluruz.
Görüleceği üzere güzel dilimizi doğru şekilde kullanmak o kadar da
zor değil. Sadece yazarken biraz özen göstermemiz yeterli olacaktır.
Türkçe Dil Bilgisi kurallarına göre;
1-) Düz
yazıda cümleye mutlaka büyük harfle başlanır.
2-)
Bağlaç olan "de, da" mutlaka sonuna getirildiği kelimeden
ayrı yazılır ve kendisinden önce gelen kelimenin son ünlüsüne bağlı
olarak ünlü uyumlarına uyar. ("Ahmet de biliyor.", "Sen de
mi geldin?")
UYARI:
"De, da" bağlacı hiçbir zaman "te, ta" biçiminde
yazılmaz. (Örneğin "Ahmet te geldi." cümlesi
yanlıştır. Doğrusu "Ahmet de geldi." olacaktır.
UYARI:
"Veya" anlamında yazılırken "ya" sözünün arkasına
getirilen "da" mutlaka ayrı yazılır. ("Sen ya da ben.")
UYARI:
Bulunma durumu eki olan "de, da" eki ise sonuna eklendiği
kelimeye bitişik yazılır ve kendisinden önce gelen kelimenin son
ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Bu durumda
kullanıldığında kendisinden önce gelen kelimenin son sessiz harfi
sert sessiz bir harfse "te, ta" biçiminde yazılır. ("Ayakta
durmak, devede kulak, ağaçtaki kuş.")
NOT:
Eğer tereddüt yaşıyorsanız, "de, da" ekinin bulunma durumunda
olup olmadığına bakın. Bulunma durumunda olmayan bütün "de, da"lar
bağlaçtır ve ayrı yazılır. ("İçimdeki his, elimde tuttuğum kalem
v.s.") Bu örneklerde "bir yerde bulunma, var olma, mevcut olma"
anlamı vardır ve kelimeye bitişik yazılmaktadır. Maalesef okullarda
bağlaç olan "de, da" anlatılırken "Dahi anlamındaki de, da
ekleri ayrı yazılır." diyerek insanları bir kavram kargaşasına
sürüklüyorlar. İnsanlar sadece "dahi" anlamındaki "de, da"
eklerinin ayrı yazıldığını sanıyor. Oğluma da öğrettiğim bu kural
eminim ki, birçok yerde işe yarayacaktır.
3-)
Bağlaç olan "ki" ayrı yazılır. ("Bilmem ki, ne demeli?",
"Yeter ki sen git.", "Öyle bir güldü ki, korktum.")
NOT:
"Ki" bağlacı birkaç örnekte kalıplaştığı için bitişik yazılır:
Belki, çünkü, halbuki, mademki, meğerki,
oysaki, sanki.
UYARI:
"Ki" aitlik(iyelik) eki ise, sonuna geldiği kelimeye
bitişik yazılır. ("Sabahki konuşmamız, sendeki kalem, yoldaki
adam, elindeki kitap v.s.") Burada bir şeye "aitlik"
anlamı vardır. Bunun ille bir mülkiyet (maliklik) olması gerekmez,
zilyetlik (elinde bulundurma) olabilir. (Örneğin "Sabahki
konuşmamız" örneğinde konuşma sabaha aittir, yöneliktir.
"Sendeki kalem" örneğinde ise kalem onu tutan kişinin elinde
bulunmaktadır, o anda ona aittir.)
NOT:
Yine bu konuda tereddüt yaşanıyorsa, "ki" ekinin "aitlik"
durumunda olup olmadığına ve bu ekin vurgulu söylenip söylenmediğine
bakın. Aitlik eki olmayıp bağlaç olan "ki"ler biraz daha
vurgulu söylenir çünkü. (Örneğin "Öyle bir geçer zaman Kİ...",
"Sana öyle bir vururum Kİ...")
4-) Soru
eki olan "mı, mi, mu, mü" gelenekleşmiş olarak ayrı yazılır
ve kendisinden önce gelen kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak ünlü
uyumlarına uyar. ("Sen de mi Brütüs?", "Olur mu?",
"Gideyim mi?", "Gelmek istediğini mi söylüyorsun?")
Soru ekinden sonra gelen ekler "mı, mi, mu, mü"
soru eklerine bitişik yazılır. ("Çocuk muyum ben?",
"Verecek misin bana onu?")
UYARI: Bu
ek, sorudan başka görevlerde kullanıldığı zaman da ayrı yazılır. ("O
geldi mi ben giderim.", "Bunu da yaptım mı işim tamamdır.")
|
