TARZAN:

VARİ'NİN BEYAZ VAHŞİLERİ

(TARZAN AND THE WHITE SAVAGES OF VARI)

(1948)

(Çizgi Roman / Sıralı Seri / Sayı: 01)

Çeviri ve Balonlama: gitarisyen

BAŞLAMADAN ÖNCE / GENEL BAKIŞ:

A-) TARZAN'LI YILLARIM:

Çocukluğumun vazgeçilmez kahramanlarından biriydi Tarzan. Edgar Rice Burroughs tarafından edebiyat dünyasına kazandırılan bu kahramanın hem çizgi romanları, hem filmleri, hem de değişik yayınevlerinden çıkmış romanları / okuma kitapları o kadar ilgimi çeker ve o kadar dünyamı kaplardı ki; Tarzan'la ilgili bir şey söz konusu oldu mu her şeyi unutur, yalnızca Tarzan'ın maceralarında, onun gezdiği ormanlarda kaybolur ve bir çocuk ne kadar mutlu olabilecekse o kadar mutlu olurdum.

TRT'de pazar sabahları ara ara Tarzan filmleri yayınlanırdı ve kardeşimle ben çivilenmiş / büyülenmiş gibi kalkamazdık bu siyah-beyaz filmlerin başından. Bu filmlerde Tarzan rolünü yüzme şampiyonu olarak da bildiğimiz Johnny Weissmuller oynuyordu ve (kardeşimle bana göre) Tarzan olmak kendisine çok yakışıyordu. Tarzan'la birlikte biz de maceralara atılıyor, kötü adamlarla savaşıyor, ağaçtan ağaca atlıyor ve hayvanların / ormanın efendisi / koruyucusu oluyorduk. (Bu Tarzan filmlerinin bana en büyük yararlarından biri de; hayvanları sevmeyi ve korumayı öğretmesi, hayvan sevgimi pekiştirmesi oldu.) Yalnızca filmi izlemekle sınırlı kalmıyordu elbette maceralarımız. Pazar günleri yayınlanan bu filmler bittikten sonra mahallenin bütün çocukları sokağa iniyor ve Tarzan'ı taklit edip, sokaklarda "Aaaaaaaa!" diye bağırarak "Tarzan'cılık" oynuyorduk.

Bu arada Tarzan'la ilgili bulduğum bütün çizgi romanları da okuyordum tabii, ama nedense aklımda hep "Şilliler Yayınevi"nin çıkardığı Tarzan çizgi romanları kalmış. Sanıyorum çocukluğumun o dönemleri, bu yayınevinden çıkan Tarzan çizgi romanlarına karşılık geliyordu ya da sahaflardan aldığım veya arkadaşlarımla değiştiğim Tarzan'lar hep "Şilliler Yayınevi"nin çıkardıklarıydı. Ne olursa olsun, Tarzan'ı okumak, okurken ekmek arası peynir / yoğurt yemek ve ekmek kırıntılarının Tarzan çizgi romanlarının sayfaları arasına dökülmesi güzeldi. Dökülen kırıntıları o sayfalardan ne kadar toplarsam toplayayım mutlaka küçücük bir kırıntı kalırdı ve yıllar sonra aynı çizgi romanı elime aldığımda kitabın sayfalarına (peynir veya yoğurtla karışmış) ekmek kırıntılarının yapışmış olduğunu görmek beni o kitabı ilk okuduğum güne götürüp, içimi tarifsiz ve garip bir mutlulukla doldururdu.

Yine değişik yayınevlerince basılmış romanlarını da okurdum Tarzan'ın. Özellikle Milliyet Yayınları'nın basmış olduğu ve "Milliyet Çocuk Kitapları Dizisi"nden çıkan "Tarzan Maymun Adam" kitabının bende ayrı bir yeri / anısı vardı ve o kitabı defalarca okumuştum. Küçük boyutlarda (şimdi internetten bulduğum kadarıyla 10x14,5 cm boyutlarında) ve dokuz yaşında apandisit ameliyatı olduğum zaman bana hediye edilen bir kitaptı. O zamanlar apandisit ameliyatlarından sonra şimdiki gibi bir (veya iki) günde taburcu olunmadığından ve neredeyse bir haftaya yakın süre hastanede kalındığından ben de annemin refakatinde bir haftaya yakın hastanede kalmış ve bana hediye edilen "Tarzan Maymun Adam" romanını o hastane ortamında ilk defa sindirerek, severek, başka dünyalara yelken açarak okumuştum.

İşte bu romanın kapağının internette bulduğum bir görseli:

Ve aşağıda da ameliyatımdan sonra hastane odasındayken sevgili anneciğimle çekilmiş bir fotoğrafımı görüyorsunuz. (Fotoğrafın arkasına kurşun kalemle "16 Mayıs Çarşamba, 1977" yazılmış. Fotoğrafta sol alt köşede de kırmızı daire içerisine aldığım "Tarzan Maymun Adam" romanının bir bölümü görünüyor.)

Lise yıllarımda da yine TRT'de (sanıyorum pazartesi günleri) yayınlanan ve beni epeyce etkileyen bir çizgi filmle devam etti Tarzan maceram. İnternette biraz araştırma yaptıysam da 1980'li yıllarda yayınlanan bu çizgi dizinin Türkçe jeneriğini içeren bir videosuna ulaşamadım. Ama Türkçe jenerikteki sözleri hâlâ unutamadım ve şöyle başlıyordu o sözler: "Orman, benim doğum yerim. Annem ve babam ben çok küçükken bu ormanda ölmüşler. Eğer Kala adında iyi kalpli bir dişi goril beni bulmasaydı ben de şimdi çoktan annem ve babamın yanına gitmiş olacaktım..."

İşte 1980'li yıllarda TRT'de yayınlanan ve beni çok etkileyen bu çizgi dizinin orijinal jeneriği:

Ve yıllar böyle geçip gitti... Büyüdükçe ve hayatın telaşına daha fazla daldıkça Tarzan da benim için tatlı bir anı ve ara sıra okuduğum / izlediğim bir kahraman olarak kaldı. O yine benim kötülerle savaşan, hayvanları koruyan, iyilerin yanında olan kahramanımdı ve Tarzan filmleri ve çizgi romanları benim için ideal şeyleri / fikirleri temsil etmeye devam ediyordu. Ta ki, yaşım ilerlemeye ve birkaç Tarzan filminin Türkçe çevirisini yaparken üzerinde düşünmeye başlayana kadar... Tarzan filmlerinin Türkçe çevirisini yapar ve alt yazısını hazırlarken bu filmlerde beni az da olsa rahatsız eden bir şeyler fark ettim. Evet, Tarzan yine kahramanımdı, yine iyilerin dostuydu ve kötülerle savaşıyordu, adaletin ve doğruluğun yanındaydı, ancak (özellikle 1940'lı yıllarda çekilmiş Tarzan filmlerinde) ırkçılık kokusu alıyordum. Bu kesinlikle Tarzan'ın kendi suçu değildi, ancak senaristler ve yönetmenler Tarzan'ı, bu güçlü kahramanı kendi ırkçı fikirlerini bilinçaltımıza işlemek için kullanıyorlarmış gibi geliyordu bana. Örneğin; bu filmlerde beyaz adam hep üstündü, yerliler / siyah adamlar vahşiydi, savaşıyorlar, kötü beyaz adamlar tarafından çabucak kandırılıyorlardı. Evet, kötü beyaz adamlar da vardı bu filmlerde ve bunların çoğu kötülüklerini Tarzan önlüyordu, ama bu, yerlilerin çabuk aldatılan, ikinci sınıf işler yapan, sadece hizmetkâr olarak kullanılan, savaşan vahşiler olarak gösterilmesini engellemiyordu. Kötü beyaz adamların ya da vahşilerin kötülüklerini yine bir beyaz adam olan Tarzan önlüyor veya onları cezalandırıyordu sürekli olarak. Tarzan filmlerinde yönetmenlerin ve çizgi romanlarında da senaristlerin bu fikirlerini Tarzan üzerinden anlatması ve işlemeye çalışması beni üzse de, Tarzan onlardan bağımsız kudretli bir kahraman olarak kaldı benim için. O güçlüydü, korkusuzdu, adildi ve doğrunun, iyinin yanındaydı. Ama yine de zaman zaman filmlerini izler ya da çizgi romanlarını okurken bazı sahneleri / kareleri gördükçe bu düşünceler yine dolaşıp duruyor beynimde. Bilemiyorum, belki de ben yanılıyorumdur, yanlış görüyor ve yorumluyorumdur ve doğru değildir belki de düşüncelerim. Ancak benim bu konuda hissettiklerim bunlar. Bu itibarla bunların benim şahsi / öznel düşüncelerim olduğunu ve yanlış değerlendiriyor / yorumluyor olabileceğimi tekrar ve özellikle belirtmekte fayda görüyorum.

Sonuç olarak; Tarzan çocukluğumdan bu yana diğer kahramanlardan daima farklı oldu benim için. Onda maceraya, adalete, (bir önceki paragraftaki fikirlerimde de belirttiğim üzere göreceli de olsa) iyiliğe, kötülerle savaşmaya dair tutkularımı tatmin ettiğim gibi; doğaya, manzaralara, egzotik yerlere ve hayvanlara duyduğum hasreti de gideriyorum.

Kısacası; Tarzan onun gibi olmayı istediğim bir kahraman ve ben onu seviyorum.

B-) DELL COMICS'İN TARZAN'IYLA TANIŞMA SÜRECİM:

Tarzan'ın Türkçeye çevrilmemiş hiçbir çizgi romanı olmadığını düşünüyordum bugüne kadar. Ancak bundan birkaç ay önce Read Comics Online Free sitesinde bulunan Read Comics Online Free - Tarzan - Chapter 001 - Page 1 sayfasında bu çizgi romanın "Dell Comics" tarafından 1948 yılından 1962 yılına kadar renkli olarak yayımlanmış 131 sayısının olduğunu görünce internette epeyce bir araştırma yaptım. Bütün aramalarıma rağmen "Dell Comics" tarafından yayımlanmış bu çizgi romanların Türkçe çeviri ve balonlaması yapılmış bir hâline ya da basılı olarak Türkiye'de yayımlanmış olduğunu gösteren bir işarete rastlayamadım.

Bunun üzerine ben de "Acaba yapabilir miyim?" düşüncesiyle en azından bu çizgi roman serisinin ilk sayısının çeviri ve balonlamasını yapmak istedim. Bir ay önce ilk sayının çeviri ve balonlamasını tamamladıktan sonra, Dell Comics tarafından yayımlanmış olan bu çizgi roman üzerinde çalışırken çok zevk aldığımı fark edip ikinci sayıyı da tamamladım. Şu anda da üçüncü sayı üzerinde çalışıyorum. Aslında üçüncü sayıyı da tamamladıktan sonra huzurlarınıza tamamını çıkarmayı düşünüyordum ama daha fazla bekleyemedim ve en azından ilk sayısını siteme yüklemek, sizlerle paylaşmak istedim. Birkaç hafta içinde de son kontrollerini yaptıktan sonra ikinci sayıyı ve çeviri ve balonlamasını bitirince üçüncü sayıyı yükleyeceğim. Böylelikle en azından "Dell Comics" tarafından 1948 yılında yayımlanmış olan Tarzan çizgi romanının ilk üç sayısı huzurlarınızda olacak. Daha sonraki sayıların çeviri ve balonlamasını yapıp yapamayacağımı, bunun için zaman ayırıp ayıramayacağımı bilemiyor ve şimdiden bir şey söyleyemiyorum. Ama umarım (birkaç hafta içinde siteme yükleyeceğim) bu ilk üç sayı hoşunuza gider, zevk alırsınız ve yine umarım bu çalışmam Tarzan maceralarına olan tutkunuzu / sevginizi bir nebze de olsa karşılar.

Bu arada; çocukluğumda izlediğim Tarzan filmleri TRT'de hep pazar günleri yayınlandığından, ben de buna bir gönderme olarak hazırladığım sayıları pazar günleri (sabah erken saatlerde okuyabileceğiniz şekilde) siteme yüklemeyi ve huzurlarınıza çıkarmayı planlıyorum. Umarım bir sakıncası yoktur. (Aslında bu çizgi roman serisinin ilk sayısı 1948 yılının Ocak-Şubat döneminde yayımlandığından ben de 2019 yılının Ocak ayında siteye yüklemeyi ve her iki ayda bir de diğer iki sayıyı beğenilerinize sunmayı düşünüyordum, ama o tarihe kadar 3 aylık uzun bir süre olduğundan daha fazla bekleyemedim.)

Bu kadar gevezelik ettikten sonra isterseniz gelin, "Dell Comics" tarafından yayımlanan Tarzan çizgi roman serisinin 1948 yılında okuyucuyla buluşan ilk sayısının Türkçe çeviri ve balonlamasıyla ilgili bilgilere ve sürece bir göz atalım:

ÇİZGİ ROMAN HAKKINDA:

ÇİZGİ ROMANIN KONUSU (GENEL OLARAK):

Tarzan anne ve babasını bebekken bir uçak kazasında kaybetmiş ve goriller tarafından büyütülmüş bir insandır. Bu yüzden de "Maymunların Tarzan'ı" ya da "Maymun Adam" olarak anılmaktadır. Ormanda büyüyen Tarzan bir hayvanın koku alma, hissetme, çabuk davranma, cesaret ve güç gibi özelliklerini kendisinde toplamasının yanı sıra; bir insan olarak da zekâsı ve becerileriyle içinde yaşadığı ormanın hem koruyucusu hem kralıdır. Ormanda yaşayan birçok yerli kabilenin ve hayvanın dilini bilen ve onlarla dost olan Tarzan, yine de bu büyük ormanda gizli kalmış birçok uygarlığın / şehirlerin sahne olduğu maceralar, entrikalar yaşayacak ve gücüyle olduğu kadar zekâsı ve yetenekleriyle de bu zorlukların üstesinden gelmeyi başaracaktır.

1. SAYININ KONUSU:

"Tarzan ve Vari'nin Beyaz Vahşileri" başlıklı bu macerada; Tarzan, Waziri savaşçılarının şefi Muviro ve Tarzan'ın dostu Teğmen Paul D'arnot ormanda yolculuk yaparlarken ölmek üzere olan bir adam bulurlar. Son nefesini vermeden önce adının Walter Paige olduğunu söyleyen adam, beyaz vahşilerin yaşadığı Vari adında bir yerden ve kardeşi Randolph Paige'in orada esir tutulduğundan bahseder. Son nefesini veren adamı gömdükten sonra Tarzan ve dostları olayı araştırmak ve Randolph Paige'i kurtarmak için Vari'ye doğru yola koyulurlar. Ancak Vari'ye vardıklarında hiç ummadıkları sürprizler ve olaylarla karşılaşacaklardır.

ÇİZGİ ROMANIN ÖZELLİKLERİ:

Özgün Adı

:

Tarzan and the White Savages of Vari

Türkçe Adı

:

Tarzan ve Vari'nin Beyaz Vahşileri

Ülkesi

:

A.B.D.

Yayın Tarihi

:

1948

Orijinal Dili

:

İngilizce

Türü

:

Macera

Yayıncı

:

Dell Comics

Yazan

:

Edgar Rice Burroughs, Jesse Marsh

Çizen

:

Jesse Marsh

Macera Durumu

:

Her sayı tam macera

Uygunluğu

:

Genç / yetişkinler için uygun

Renk Durumu

:

Renkli

Sayfa Sayısı

:

36 sayfa

Balonlama

:

gitarisyen

ÇİZGİ ROMAN HAKKINDAKİ GÖRÜŞ VE DÜŞÜNCELERİM:

Yukarıda çocukluğumdan aklımda kalan Tarzan'ın hep "Şilliler Yayınevi"nin çıkardığı Tarzan çizgi romanları olduğunu söylemiştim. Ancak çeviri ve balonlamasını yaptığım "Dell Comics" tarafından çıkartılan bu Tarzan çizgi romanları da çok hoşuma gitti. Bu çizgi romanın çizeri Jesse Marsh'ın benim tanıdığım, sevdiğim Tarzan imajına karşılık gelen bir çizim tarzı var ve bu da "Dell Comics" tarafından yayımlanan Tarzan çizgi roman serisini sevmeme sebep oldu. Bunun dışında bu çizgi roman serisinin maceraları da tam benim istediğim tarzda ve hızlı, çabuk akan / gelişen senaryolara sahip. Bu sebeplerle de kolay okunuyor ve bir "Tarzan" çizgi romanı okumanın lezzeti hissediliyor. "Dell Comics"in çıkarmış olduğu bu serinin ilk macerası olan "Tarzan ve Vari'nin Beyaz Vahşileri / Tarzan and the White Savages of Vari" adlı macerayı da zevkle ve keyifle okudum.

ÇEVİRİ VE BALONLAMA HAKKINDA:

ÇEVİRİ VE BALONLAMADA KULLANILAN FONT BİLGİLERİ:

Font Adı:

Kullanım Yeri:

CCAdamKubert

Macera Giriş Sayfası / Macera Başlığı

ÇEVİRİ VE BALONLAMA SÜRECİ:

Genellikle eski tarihli eserler biraz daha fazla ilgimi çekiyor benim. Bu yüzden de yılların tozunu yutmuş çizgi romanların dijital ortama aktarılmış orijinal hâlleri, özellikle sayfa ve balon temizliği yaparken biraz zorluk çıkarıyor ve titizlik gerektiriyor. Bu çizgi roman üzerinde çalışırken de böyle oldu. Ne derece titiz çalıştığımı bilemiyorum ancak, 1948 yılında basılmış bir çizgi romanın eski ve silik havasını vermeye çalışarak temizledim sayfa ve balonları. Yazıları da biraz silik kullanmaya gayret göstererek, tüm çeviri ve balonlama çalışması bittikten sonra çizgi romanı ".cbr" formatına çevirirken "soften" ayarını kullanarak bir miktar yumuşattım. Böylece nostaljik, biraz eskimiş, naif ve hafif de yumuşak bir görüntü oluşturmaya çalıştım. Ne kadar başarılı oldum bilemiyorum, ama umarım siz değerli dostlarım bu çalışmayı rahat okuyabilir ve yine umarım hatalarımı mazur görürsünüz.

Çizgi romanın Türkçe çevirisini yaparken de az da olsa "Serbest çeviri" ve "çağrışım" tekniklerine zaman zaman başvurdum. Bildiğiniz gibi "Çevirinin güzeli sadık, sadığı da güzel olmuyor". Bu ilkeden hareketle bazı yerlerde orijinal cümlelere sadakatten ayrılarak birazcık olsun güzel bir şeyler yakalamaya çalıştım ama ne kadar başarılı olduğumu bilmiyorum. Zira, çeviri ve balonlama çalışması bittikten sonra çalışmamı onlarca kere kontrol ederken, bazı ifadeler içime sinmediğinden her seferinde cümleleri / kelimeleri değiştirdim. Şu anda bile tekrar kontrol etsem çeviri açısından birkaç yeri değiştirmek zorunda kalacağımı çok iyi biliyorum. Ben de bu nedenle, son kontrolüm sonrasında çevirinin olduğu gibi kalmasına karar verip, huzurlarınıza bu şekilde çıkarıyorum.

Yalnız çeviriyle ilgili olarak özellikle söylemek istediğim iki şey var:

Birincisi; eserin orijinal kapağında göreceğiniz üzere fiyat bilgisi "10 ¢" (10 sent) olarak yazıyor ve belki de bu ifadeyi aynen öyle bırakmam gerekiyordu. (Aynı durum, çizgi romanın iç kapak sayfasındaki telif metninde yer alan "Single copies, 10 cents." ifadesi için de söz konusu.) Ancak ben eseri tamamen Türkçeleştirmek adına hem kapaktaki hem de iç sayfada yer alan telif metnindeki "10 cents" ibaresini "30 kuruş" olarak çevirdim. 10 senti, 30 kuruş olarak belirlememin sebebi ise, 1948 yılında Türkiye'deki döviz kurlarına baktığım zaman 1 doların 2,82 TL'ye karşılık gelmesiydi. Bu eser 1948 yılında yayımlandığına göre eğer o tarihte Türkiye'de basılmış olsaydı 1 doların (yani 2,82 TL'nin) onda biri olan 10 sente (yani Türk parası karşılığı olarak 28,20 kuruş civarına) karşılık gelecek ve yuvarlak bir hesapla Türkiye'de 30 kuruşa satılacaktı. İşte bu yüzden kitabın fiyatını 30 kuruş olarak belirledim ve aynı zamanda Türk Lirası seferberliğine uyarak çizgi romanı Amerikan dolarından da temizlemiş oldum. :)))

İkincisi ise; eserin orijinalinin iç kapak sayfasında yer alan "Tarzan's Ape-English Dictionary" ifadesi hakkında... Bilindiği ve Tarzan's Dictionary: Language of the Apes by Whatsits Galore sitesinde de göreceğiniz üzere Tarzan'ın ormanda kullandığı bir dil vardır ve bu dil Tarzan'ın yazarı Edgar Rice Burroughs tarafından bir "maymun dili" olarak oluşturulmuştur. Çizgi romanın sözünü ettiğim bu sayfasında da çeşitli varlık ya da eylemlere "maymun dilinde" verilen adların İngilizce karşılıklarının yer aldığı bir sözlük oluşturulmuş. Doğrudan çevirisini yaptığımız zaman "Tarzan'ın Maymun(ca)-İngilizce Sözlüğü" şeklinde bir içeriğe sahip olabilecek bu ifadeyi, (Maymun dilinden İngilizceye değil de, Türkçeye çevirdiğimiz sözcüklerin yer aldığı bir sözlük söz konusu olduğundan ve örneğin; "arad" kelimesi İngilizcede "spear" kelimesine karşılık gelirken Türkçede "mızrak" sözcüğünü karşıladığından) "Maymun İngilizcesi Sözlüğü" olarak çevirmeyi biraz daha uygun buldum.

Bunların dışında bu ilk sayının çeviri ve balonlamasını Kurban Bayramı tatilinden de faydalanarak bir hafta içinde tamamladım. Her zamanki gibi ben bu çalışmayı yaparken çok zevk aldım ve hoşça vakit geçirdim. Ve umarım siz de okurken benim kadar zevk alıp, hoşça vakit geçirir ve yine umarım hatalarımı hoş görürsünüz...

Sevgi, saygı ve selamlarımla...

NOT: Yukarıda okumuş olduğunuz yazı, tarafımdan 30 Eylül 2018 tarihinde yazılmış ve bazı değişikliklerle www.cizgidiyari.com sitesinde açtığım "Tarzan (Dell Comics) 1948 - Sayı:1 / Vari'nin Beyaz Vahşileri (Çeviri / Balonlama)" adlı konu başlığı altında yayınlanmış olup; bu yazımın konu aldığı çizgi roman, çizgi romanları daha kolay ve rahat okumak için oluşturulmuş olan "cbr" (comic book reader) formatında da hazırlanmış ve aynı tarihte "cbr" formatındaki çizgi roman dosyası internete yüklenerek yine www.cizgidiyari.com sitesinde biraz önce sözünü ettiğim konu başlığı altına dosya linki eklenmiştir.

Çizgi romanı "cbr" formatında okumak isterseniz aşağıdaki linke tıklayıp çizgi roman dosyasını bilgisayarınıza / tabletinize indirmeniz yeterlidir. ("CBR" formatındaki çizgi roman dosyalarını okumak için kullanacağınız program olan "CDisplay" programını indirmek ve kullanım şeklini öğrenmek için BURAYA bakabilirsiniz.)

"CBR" Formatında Hazırlanmış
Çizgi Roman Dosyasını İndir

ÇİZGİ ROMANI DOSYA İNDİRMEDEN OKUMAK İSTEYENLER İÇİN:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

"ANA SAYFA"YA GİT